Trong những năm qua, lớp lớp thế hệ nhà giáo của ngành đã nỗ lực hết mình, vượt qua bao khó khăn gian khổ để đào tạo cho quê hương, đất nước những thế hệ con người mới có tri thức cao, có phẩm chất đạo đức tốt, có kĩ năng nghề nghiệp và kĩ năng sống, đáp ứng được sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đa số đội ngũ nhà giáo của ngành tâm huyết, có tinh thần trách nhiệm, tận tụy với công việc, sáng tạo và có nhiều đóng góp cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo của nước nhà. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của đất nước, do ảnh hưởng của mặt trái cơ chế thị trường, cùng với đời sống còn nhiều khó khăn, đã xuất hiện một số nhà giáo chưa thật sự gương mẫu, đang có nguy cơ suy thoái về phẩm chất đạo đức, nhân cách, xói mòn lương tâm nghề nghiệp.
Nhà bác học Lê Quý Đôn đã từng nói: “Phi trí bất hưng”, nghĩa là quốc gia muốn hưng thịnh thì không thể không quan tâm đến sự nghiệp giáo dục. Giáo dục là sinh mệnh của mỗi quốc gia, “giáo dục là cái gốc rễ để gây nền chính trị” (Phan Bội Châu). Ngày nay Đảng và Nhà nước ta cũng xác định: “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Nhiệm vụ của giáo dục là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đào tạo ra những con người mới, có kiến thức, có phẩm chất cách mạng, có kĩ năng để xây dựng và bảo vệ đất nước. Đảm trách sứ mệnh quan trọng và thiêng liêng đó không ai khác chính là đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục, những người vẫn được xã hội tôn vinh trong sự nghiệp “trồng người”. Đạo đức của nhà giáo có ảnh hưởng to lớn đến việc hình thành nhân cách, đạo đức của người học. Bởi vậy việc nâng cao phẩm chất đạo đức của nhà giáo là vấn đề vô cùng quan trọng đặt ra ở bất cứ thời nào, nhất là trong giai đoạn hiện nay.
Quy định về đạo đức nhà giáo cũng được Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định rõ . Theo đó ngoài phẩm chất chính trị, lối sống, tác phong, nhà giáo phải có đạo đức nghề nghiệp: “tâm huyết với nghề nghiệp, có ý thức giữ gìn danh dự, lương tâm nhà giáo”; có tinh thần đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ đồng nghiệp trong cuộc sống và trong công tác; có lòng nhân ái, bao dung, đối xử hòa nhã với người học, đồng nghiệp; sẵn sàng giúp đỡ, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người học, đồng nghiệp và cộng đồng. Nhà giáo phải “tận tụy với công việc”; “công bằng trong giảng dạy”, chống bệnh thành tích, “thường xuyên học tập nâng cao trình độ chuyên môn” để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục.
Có thể nói, xã hội luôn đặt ra những yêu cầu rất cao về phẩm chất đạo đức của nhà giáo. Bởi lẽ, “người cậy ở tâm, cây nương ở rễ”, tâm đức, phẩm hạnh là yếu tố làm nên căn cốt của một con người, nhất là những người thầy. Và sản phẩm của giáo dục là con người, không được phép “phế phẩm”; đạo đức của nhà giáo có ý nghĩa quan trọng tới việc hình thành và phát triển nhân cách của người học. Người thầy giáo chân chính dạy học trò không chỉ bằng vốn tri thức, hiểu biết, mà còn bằng chính nhân cách đạo đức trong sáng của mình, để cảm hóa, để giáo dục và khai sáng. “Dạy chữ” là quan trọng, nhưng việc “dạy người” còn quan trọng hơn. Cho nên người thầy là tấm gương mẫu mực để học sinh noi theo. Những bài giảng nhiệt huyết, say mê; lương tâm cùng tinh thần trách nhiệm; sự tận tụy của nhà giáo; tấm gương học tập và rèn luyện cùng nhân cách trong sáng của người thầy sẽ tạo một dấu ấn vô cùng sâu đậm trong tâm hồn các thế hệ học sinh.
Để ngăn chặn tình trạng vi phạm đạo đức nhà giáo, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp giáo dục và đào tạo như xã hội trông đợi: giáo dục và đào tạo trở thành “quốc sách hàng đầu” để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, chúng ta, những nhà giáo đảm trách sự nghiệp “trồng người” cần thực hiện một số giải pháp sau đây:
Thứ nhất: Mỗi giáo viên tích cực và sáng tạo đẩy mạnh việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, đối với giáo viên là Đảng viên cần thực hiện các Quy định về “những điều đảng viên không được làm” gắn với các cuộc vận động, các phong trào thi đua của ngành, đặc biệt là cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”.
Thứ hai: Mỗi giáo viên phải quán triệt nghiêm túc và sâu sắc Quy định về đạo đức nhà giáo đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành .Đồng thời phải biến những quy định đó thành chuẩn mực đạo đức để phấn đấu thực hiện. Mỗi giáo viên cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất và lương tâm nghề nghiệp trong sáng, không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có lối sống và ứng xử chuẩn mực, thực sự là tấm gương cho học sinh noi theo.
Thứ ba, mỗi giáo viên phải nhận thức đúng đắn về vai trò, trọng trách của mình trong công việc cũng như đối với xã hội, với việc đào tạo bồi dưỡng con người cho đất nước; thấy rõ được trách nhiệm trong việc bảo vệ danh dự của nhà giáo cũng như của ngành giáo dục.
Như chúng ta đã biết xây nhà cần có bản vẽ, học sinh rèn luyện nhân cách cũng cần có một mẫu hình lý tưởng để hướng tới; mà một trong những hình mẫu lý tưởng đó chính là người thầy giáo - những con người “mô phạm” về nhân cách đạo đức, được xã hội tôn vinh làm “nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý”. Để thực hiện tốt sứ mệnh “trồng người” thiêng liêng, mỗi giáo viên chúng ta cần ý thức rõ vai trò và trọng trách vinh quang, ra sức thi đua hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong bức thư cuối cùng gửi cho ngành giáo dục tháng 10 năm 1968: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt”