Trong hoàn cảnh công
nghệ thông tin bùng nổ như hiện nay, học sinh hầu hết bị lôi cuốn với những trò
chơi điện tử, các đồ chơi bạo lực trên mạng thì việc đưa trò chơi dân gian vào
trường học đã tạo điều kiện cho các em được tham gia nhiều hoạt động vui chơi
lành mạnh.
Trò chơi dân gian là một
di sản văn hoá truyền thống của dân tộc, đồng thời cũng là một trong những
nội dung của phong trào thi đua “Xây dựng
trường học thân thiện, học sinh tích cực”.Trò chơi dân gian mang lại cho
thế giới trẻ thơ nhiều điều thú vị và bổ ích, thể hiện nhu cầu giải trí, vui
chơi, quyền được chia sẻ niềm vui của các em với bạn bè, cộng đồng. Nó làm cho
thế giới xung quanh các em đẹp hơn và rộng mở, tuổi thơ của các em sẽ trở
thành những kỉ niệm quý báu theo suốt cuộc đời, làm giàu nguồn tình cảm và trí
tuệ cho các em.
Xét về góc độ giáo dục,
trò chơi dân gian có thể chia thành bốn nhóm: Loại trò chơi vận động như tập
tầm vông, dung dăng dung dẻ, lò cò, bịt mắt bắt dê… giúp tăng cường sức khỏe,
thể chất cho học sinh; loại trò chơi học tập, điển hình là chơi cờ lá, cờ lật,
chơi ô ăn quan giúp phát triển trí tuệ của trẻ em, dạy cho trẻ biết quan sát,
tính toán; loại trò chơi sáng tạo là những trò chơi mà học sinh có thể tự làm
nên những đồ vật bằng vật liệu trong thiên nhiên như làm chong chóng bằng lá
dừa, nặn con trâu bằng đất sét, xếp lá dừa thành con châu chấu… Những trò chơi
này giúp trẻ khéo tay, phát huy sáng kiến, năng khiếu thẩm mỹ cần thiết cho
hiện tại và cả tương lai sau này. Cuối cùng, loại trò chơi mô phỏng là những
trò chơi mà trẻ bắt chước cách sinh hoạt của người lớn như làm nhà, nấu ăn, mua
bán… Trong khi chơi, trẻ thi nhau xem ai làm đúng, làm đẹp, làm nhanh hơn và
thật sự hóa thân, nhập vai. Nhờ đó, trẻ học được cách ứng xử của người lớn để
chuẩn bị làm người sau này…
Mỗi trò chơi dân
gian có một cách chơi và luật chơi khác nhau. Có những trò chơi vận động mang
tính tập thể rất cao, thường có số lượng người tham gia chơi lớn và đòi hỏi địa
điểm chơi phải có diện tích rộng như "Kéo co", " Rồng rắn lên
mây", " Thả đỉa ba ba", " Trồng nụ trồng hoa"...Nhưng
lại cũng có những trò chơi tĩnh, Học sinh thường chơi theo các nhóm nhỏ như
" Chi chi chành chành", " Tập tầm vông", " Ô ăn
quan"…
Trò chơi dân gian giúp
cho các em rèn luyện thể chất, sự khéo léo, trở nên nhanh nhẹn hoạt bát, tạo sự
hoà đồng, thân thiện, đoàn kết... Những phút vui chơi thoải mái, lành mạnh sẽ
giúp các em thêm hào hứng để học tập và sống hồn nhiên hơn. Hơn nữa, việc vui
chơi lành mạnh còn tạo ra nhiều đức tính tốt đẹp, hạn chế những tật xấu, đồng
thời rèn luyện thể chất và tâm hồn các em theo chiều hướng tốt hơn.
* Hướng dẫn tổ chức một số trò chơi dân
gian:
1/ Trò chơi CƯỚP CỜ
* Dụng cụ:
+ Một cái khăn bất kì tượng trưng
cho cờ
+ Một vòng tròn
+ Vạch xuất phát củng là đích của
2 đội
* Cách chơi:
+ Quản trò chia tập thể chơi
thành hai đội, có số lượng bằng nhau mỗi đội có từ 5-6 bạn, đứng hàng ngang ở
vạp xuất phát của đội mình. Đếm theo số thứ tự 1,2,3,4,5… các bạn phải nhớ số
của mình.
+ Khi quản trò gọi tới số nào thì
số đó của hai đội nhanh chóng chạy đến vòng và cướp cờ.
+ Khi quản trò gọi số nào về thì
số đó phải về
+ Một lúc quản trò có thể gọi hai
ba bốn số
* Luật chơi:
+ Khi đang cằm cờ nếu bị bạn vỗ
vào người, thua cuộc
+ Khi lấy được cờ chạy về vạch
xuất phát của đội mình không bị đội bạn vỗ vào người, thắng cuộc
+ Khi có nguy cơ bị vỗ vào người
thì được phép bỏ cờ xuống đất để chánh bị thua
+ Số nào vỗ số đó không được vỗ
vào số khác. Nếu bị số khác vỗ vào không thua
+ Số nào bị thua rồi (“bị chết”)
quản trò không gọi số đó chơi nữa
+ Người chơi không được ôm, giữ
nhau cho bạn cướp cờ
+ Người chơi tìm cách lừa đối
phương để nhang cờ về, lựa chọn sân bải phù hợp để chánh nguy cơ, cờ ra khỏi
vòng tròn, để cờ lại vòng tròn chỉ được cướp cờ trong vòng tròn
+ Khoảng cách cờ đến hai đội bằng
nhau
2/. Trò
chơi: MÈO ĐUỔI CHUỘT
Trò chơi gồm
từ 7 đến 10 người. Tất cả đứng thành vòng tròn, tay nắm tay, giơ cao lên qua
đầu. Rồi bắt đầu hát.
“Mèo
đuổi chuột
Mời
bạn ra đây
Tay
nắm chặt tay
Đứng
thành vòng rộng
Chuột
luồn lỗ hổng
Mèo
chạy đằng sau
Thế
rồi chú chuột lại đóng vai mèo
Co
cẳng chạy theo, bác mèo hóa chuột”
Một người được
chọn làm mèo và một người được chọn làm chuột. Hai người này đứng vào giữa vòng
tròn, quay lưng vào nhau. Khi mọi người hát đến câu cuối thì chuột bắt đầu
chạy, mèo phải chạy đằng sau. Tuy nhiên mèo phải chạy đúng chỗ chuột đã chạy.
Mèo thắng khi mèo bắt được chuột. Rồi hai người đổi vai trò mèo chuột cho nhau.
Trò chơi lại được tiếp tục.
3/ Trò
chơi: RỒNG RẮN LÊN MÂY
Một
người đứng ra làm thầy thuốc, những người còn lại sắp hàng một, tay người sau
nắm vạt áo người trước hoặc đặt trên vai của người phía trước. Sau đó tất cả
bắt đầu đi lượn qua lượn lại như con rắn, vừa đi vừa hát:
Rồng rắn lên mây
Có cây lúc lắc
Hỏi thăm thầy thuốc
Có nhà hay không?
Người đóng vai thầy thuốc trả lời:
– Thấy thuốc đi chơi ! (hay đi chợ, đi câu
cá , đi vắng nhà… tùy ý mà chế ra).
Đoàn người lại đi và hát tiếp cho đến khi
thầy thuốc trả lời:
– Có !
Và bắt đầu đối thoại như sau : Thầy thuốc
hỏi:
– Rồng rắn đi đâu?
Người đứng làm đầu của rồng rắn trả lời:
– Rồng rắn đi lấy thuốc để chữa bệnh cho
con.
– Con lên mấy ?
– Con lên một
– Thuốc chẳng hay
- Con lên hai.
– Thuốc chẳng hay.………………………………………….. ….
Cứ thế cho đến khi:
– Con lên mười.
– Thuốc hay vậy.
Kế đó, thì thầy thuốc đòi hỏi:
+ Xin khúc đầu.
– Những xương cùng xẩu.
+ Xin khúc giữa.
– Những máu cùng me.
+ Xin khúc đuôi.
– Tha hồ mà đuổi.
Lúc
đó thầy thuốc phải tìm cách làm sao mà bắt cho được người cuối cùng trong hàng.
Ngược
lại thì người đứng đầu phải dang tay chạy, cố ngăn cản không cho người thầy
thuốc bắt được cái đuôi của mình, trong lúc đó cái đuôi phải chạy và tìm cách
né tránh thầy thuốc. Nếu thầy thuốc bắt được người cuối cùng thì người đó phải
ra thay làm thầy thuốc.
Nếu
đang chơi dằng co giữa chừng, mà rồng rắn bị đứt ngang thì tạm ngừng để nối lại
và tiếp tục trò chơi.
4/
Trò chơi CHI CHI CHÀNH CHÀNH:
* Cách chơi và luật
chơi:
- Người chơi có thể từ 3 người
trở lên. Chọn một người đứng ra trước xòe bàn tay ra các người khác giơ ngón
trỏ ra đặt vào long bàn tay vào. Người xòe bàn tay đọc thật nhanh:
- Đọc đến chữ “ập” người xòe tay
nắm lại, những người khác cố gắng rút tay ra thật nhanh, ai rút không kịp bị
nắm trúng thì vào thế chỗ người xòe tay và vừa làm vừa đọc bài đồng dao cho các
bạn khác chơi.
5/
Trò chơi: Ô ĂN QUAN
- Vẽ một hình chữ nhật
được chia đôi theo chiều dài và ngăn thành 5 hàng dọc cách khoảng đều nhau, ta
có được 10 ô vuông nhỏ. Hai đầu hình chữ nhật được vẽ thành 2 hình vòng cung,
đó là 2 ô quan lớn đặc trưng cho mỗi bên, đặt vào đó một viên sỏi lớn có hình
thể và màu sắc khác nhau để dễ phân biệt hai bên, mỗi ô vuông được đặt 5 viên
sỏi nhỏ, mỗi bên có 5 ô.
- Hai người hai
bên, người thứ nhất đi quan với nắm sỏi trong ô vuông nhỏ tùy vào người chơi
chọn ô, sỏi được rãi đều chung quanh từng viên một trong những ô vuông cả phần
của ô quan lớn, khi đến hòn sỏi cuối cùng ta vẫn bắt lấy ô bên cạnh và cứ thế
tiếp tục đi quan (bỏ những viên sỏi nhỏ vào từng ô liên tục). Cho đến lúc nào
viên sỏi cuối cùng được dừng cách khoảng là một ô trống, như thế là ta chặp ô
trống bắt lấy phần sỏi trong ô bên cạnh để nhặt ra ngoài. Vậy là những viên sỏi
đó đã thuộc về người chơi, và người đối diện mới được bắt đầu.
- Đến lượt đối
phương đi quan cũng như người đầu tiên, cả hai thay phiên nhau đi quan cho đến
khi nào nhặt được phần ô quan lớn và lấy được hết phần của đối phương. Như thế
người đối diện đã thua hết quan.
- Hết quan tàn
dân, thu quân kéo về. Hết ván, bày lại như cũ, ai thiếu phải vay của bên kia.
Tính thắng thua theo nợ các viên sỏi.
- Quan ăn 10
viên sỏi.Cách chơi ô ăn quan được nói lên rất đơn giản nhưng người chơi ô ăn
quan đã giỏi thì việc tính toán rất tài tình mà người đối diện phải thua cuộc
vì không còn quan (sỏi) bên phần mình để tiếp tục cuộc chơi…