Thế giới hôm nay đang chứng kiến
những thay đổi có tính chất khuynh đảo trong mọi hoạt động phát triển kinh tế –
xã hội nhờ những thành tựu của công nghệ
thông tin (CNTT).
CNTT đã góp phần quan trọng cho việc tạo ra những nhân tố năng động mới cho quá
trình hình thành nền kinh tế tri thức và xã hội thông tin.
Khi công nghệ thông
tin (CNTT) ngày càng phát triển thì việc ứng dụng nó vào các lĩnh vực khác nhau
cũng là một điều tất yếu. Đ ối với giáo dục và đào tạo, công nghệ hông tin có
tác dụng mạnh mẽ, làm thay đổi nội dung, phương pháp dạy và học. CNTT là phương
tiện để tiến tới “xã hội học tập”. Mặt khác, giaó dục và đào tạo đóng vai trò
quan trọng thúc đẩy sự phát triển của CNTT thông qua việc cung cấp nguồn nhân
lực cho CNTT. Bộ giáo dục và đào tạo cũng yêu cầu “đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong
giáo dục đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng dẫn học
CNTT như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phương pháp dạy học ở
các môn”.
Chính vì vậy, thực hiện tinh thần chỉ đạo trên
của bộ giáo dục và của sở giáo dục và
đào tạo, nhận thức được rằng, việc ứng dụng CNTT phục vụ cho việc đổi mới
phương pháp dạy học là một trong những hướng tích cực nhất, hiệu quả nhất trong
việc đổi mới phương pháp dạy học.
Nhưng làm thế nào để
ứng dụng CNTT hiệu quả trong các tiết dạy, biết cách tận dụng nó, biến nó thành
công cụ hiệu quả cho công việc của mình, mục đích của mình đó là vấn đề mà bất
cứ một ai cũng gặp phải khi có ý định đưa CNTT vào giảng dạy.
* Yêu cầu cần thiết để làm giáo
án điện tử
Mặc dù giáo án điện
tử (GAĐT) chưa được các trường học đón nhận rộng rãi, chưa thực sự phổ biến
nhưng bước đầu nó đã tạo ra một không khí học tập và làm việc khác hẳn cách học
và cách giảng dạy truyền thống. Phải chăng việc dạy bằng giáa án điện tử sẽ
giúp người thầy đỡ vất vả bởi vì chỉ cần “click” chuột? Thực ra, muốn
click chuột để tiết dạy thực sự hiệu quả
thì người dạy cũng phải chịu bỏ công tìm hiểu, làm quen với cách giảng bài mới này. Cụ thể,
người thầy cần phải:
-
Có
một ít kiến thức về sử dụng máy tính
-
Biết
sử dụng phần mềm trình diễn PowerPoint
-
Biết
cách truy cập Internet
-
Có
khả năng sử dụng một phần mềm chỉnh sửa ảnh, làm các ảnh động, cắt các file âm
thanh …
-
Biết
cách sử dụng projector
Thoạt
nghe thì có vẻ phức tạp nhưng thực sự muốn ứng dụng CNTT vào giảng dạy có bắt
buộc phải thực hiện hết những yêu cầu trên? Câu trả lời là không. Tuỳ thuộc vào
tính chất của mỗi môn học mà các yêu cầu khác nhau được đặt ra cho các giáo
viên. Tuy nhiên nếu đáp ứng được các nhu cầu trên thì thật tuyệt vời.
Chúng
ta thử tưởng tượng xem nếu một người không có khái niệm gì về CNTT liệu họ có bật máy tính lên và
chọn cho mình một chương trình làm việc? Liệu họ có biết được tài liệu của mình
ở đâu trên máy tính? Cách copy tài liệu từ nơi này sang nơi khác hay xoá một
tài liệu nào đó khi không còn dùng?... Nghĩa là dù ít hay nhiều họ cũng phải sử
dụng được chiếc máy tính theo ý muốn của mình.
Thứ hai, từ những giáo án được soạn
sẵn trên giấy và được trình bày lại trên bảng đen làm thế nào để chúng trở
thành các GAĐT được trình bày trên màn
chiếu? Điều này đòi hỏi người thầy phải biết sử dụng PowerPoint. Đây là một
phần mềm nằm trong bộ MS Office dùng để tạo các trình diễn đa dạng trên máy
tính. Nếu chỉ dừng ở mức độ gõ những nội dung cần thiết cộng thêm một ít định
dạng về màu sắc, font chữ, thiết nghĩ giáo viên nào cũng có thể làm được. Tuy
nhiên nếu chỉ có thế thì chúng ta chưa thực sự thấy được sức mạnh của
PowerPoint cũng như chưa phát huy hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới này.
Ví dụ trong một tiết tập đọc “Bè xuôi sông La”- lớp 4, thay vì giáo viên hay
các em cầm sách để đọc bài thì bây giờ,
trên màn hình lớn hiện ra các khổ thơ, bên dưới các dòng thơ là hình ảnh dòng
sông La êm đềm và thơ mộng. Giọng ngâm thơ của nghệ sĩ nào đó được thay cho lời
đọc của thầy, của trò. Người thầy chỉ việc nhìn vào màn hình và cứ thế phân
tích từng câu thơ. Với hình thức giảng dạy như thế, chúng tôi tin rằng các em
học sinh đều cảm nhận được cái hay của bài thơ, cảm nhận được tình yêu thiên
nhiên, đất nước của tác giả.
Bên cạnh những nội dung trên, hình ảnh minh họa được đưa vào bài
giảng,thao tác cơ bản nhất đòi hỏi người thầy phải nắm được là cách thiết lập
các hiệu ứng để làm cho bài giảng sinh động,mang lại không khí học tập ,giảng
dạy mới mẻ.Các hiệu ứng này là gì? Đó chính là các hoạt ảnh của các đối tượng
(văn bản,hình ảnh...)được thiết lập có thứ tự. Có thể dòng chữ này xuất hiện
trước dòng chữ kia hay khi dòng chữ này xuất hiện từ dưới lên, khi từ trên rơi
xuống...chẳng hạn trong giờ học toán khi tổ chức trò chơi,giáo viên cho học
sinh đoán kết quả trước, sau đó mới hiển thị kết quả trên màn hình, như thế mới
tiết kiệm được thời gian chép câu hỏi lên bảng, đồng thời tăng khả năng tư duy
cuả học sinh.Ngoài ra , đặc điểm này giúp cho giáo viên tiết kiệm được thời
gian viết nội dung lên bảng, nội dung hiển thị đến đâu,giaó viên giảng đến
đó,làm cho thời gian giảng bài nhiều hơn,các em học sinh hiểu bài sâu hơn.
Đối
với các môn học như lịch sử,địa lý,bài
giảng thường đi kèm với nhiều hình minh họa.Có thể là hình ảnh mô tả một trận
chiến,các căn cứ địa cách mạng hay hình ảnh các vùng kinh tế,diện tích lãnh thổ
của vùng văn hóa nào đó...
Nếu chỉ trình bày suông,thiết nghĩ cũng chẳng có vấn đề gì cả,nhưng tại sao
khi chúng ta đã chấp nhận làm GAĐT chúng ta lại không làm bài tập phong phú
hơn? Hiện tại những hình ảnh minh họa cho các nội dung nói trên tương đối nhiều
trên Internet. Chỉ cần bỏ chút thời gian mà có được những nội dunh,hình ảnh cần
minh học cho bài giảng thì người thầy nào cũng sẵn lòng cả.Điều này cũng đồng
nghĩa với việc giáo viên cần biết cách thức truy cập Internet để lấy thông
tin.Tuy nhiên,không phải hình ảnh nào chúng ta lấy từ Internet đều thỏa mãn ý
muốn của chúng ta.Chẳng hạn,chúng ta cần hình ảnh của một hình lập phương để
minh họa trong giờ học toán nhưng hình ảnh chúng ta lấy từ internet lại quá nhỏ
hay nó lại nằm chung với một hình khác .Như vậy chúng ta bó tay , không cần
minh họa hay vẽ lên bảng hay tìm một hình khác cho đến khi vừa ý ? Không , giải
pháp đơn giản hơn là chúng ta có thể phóng to hình này lên hay xén lại hình để
chỉ lấy phần hình thoi . Hay để tăng thêm tính thuyết phục , tính chất thực của
các sự kiện , giáo viên dạy lịch sử có thể thông qua các đoạn phim tư liệu . Vậy
chúng ta thực hiện các công việc tren bằng cách nào? Điều này đòi hỏi giáo viên
cần biết một ít kỹ thuật để xử lý màu sắc , cắt xén ảnh , các đoạn phim, đoạn
nhạc một cách hợp lý . Hoặc trong giờ
học ngoại ngữ , giáo viên có thể lấy các hình ảnh minh họa và cho các em nghe
các bài đọc của người bản xứ . Có như thế bài giảng sẽ sinh động hẳn , các em
lại nhớ được các từ vựng và phát âm chuẩn hơn . Có thể đây là thao tác tương
đôí phức tạp nhưng nó mang lại tính hiệu quả cao trong công tác giảng dạy .
Bài giảng sau khi
thiết kế sẽ được trình chiếu lên màn hình thông qua máy chiếu. Nghĩa là dù muốn
hay không giáo viên buộc phải biết cách sử dụng nó. Đây là một trong những yêu
cầu bắt buộc đối với giáo viên, chỉ cần một vài thao tác lắp máy chiếu với CPU
của máy tính và điều chỉnh độ lớn, độ nét trên màn hình giáo viên chắc hẳn sẽ
có một bài giảng chất lượng, học trò sẽ có không khí học thoải mái hơn.
Nhờ
các GAĐT mà các giáo viên đã tạo ra một không khí khác hẳn so với giờ dạy
truyền thống. Học sinh buộc phải tập trung nghe giảng và tư duy nhiều hơn trong
các giờ học. Tuy nhiên, tối thiểu người dạy phải có một kiến thức nhất định
chẳng hạn như sử dụng được phần mềm trình diễn PowerPoint để trình bày bài
giảng và cần phải có quan niệm các phương tiện kỹ thuật được đề cập trên là các
phương tiện hỗ trợ cho việc giảng dạy chứ không thể thay thế vai trò chủ đạo
của người thầy trong giờ lên lớp.
Hiện
nay bảng
tương tác
thông minh đã
được nhiều trường trên địa bàn TP.HCM lựa
chọn. Đây là
một thiết bị hỗ trợ dạy học mới xuất hiện vài năm
gần đây,
có nhiều tác dụng giúp giáo viên thực
hành giảng dạy nhằm nâng
cao hiệu quả giờ dạy, học sinh hứng thú học tập.
Với
bút điện
tử, giáo viên có thể trực tiếp kiểm soát các ứng
dụng từ bảng trắng, viết, vẽ, chỉnh sửa, chú thích. Mặt bảng được sử dụng như
một giao diện máy tính hiện
đại. Hình ảnh và chữ viết được lưu
vào máy tính và được chia sẻ như
những dữ liệu điện
tử thông thường - một file trong máy tính. Ngoài
ra còn hỗ trợ giáo viên thuận
tiện soạn thảo giáo án phục
vụ cho công
tác giảng dạy.
Có thể
nói, bảng tương
tác thông minh có rất nhiều tiện ích: Linh hoạt, áp dụng cho tất cả các lứa
tuổi, tăng chất lượng giảng dạy bằng cách hỗ trợ giáo viên trình bày những
thông tin từ internet và các nguồn khác một cách hiệu quả hơn, có nhiều cơ hội
tương tác và giảng dạy trên lớp. Nâng cao hứng thú và động lực của cả người học
lần giáo viên thông qua các công cụ đa chức năng và các nguồn tin đa dạng phong
phú
·
Lợi
ích đối với giáo viên:
-
Giúp giáo viên tương tác tốt với công nghệ thông tin và truyền thông khi giảng
bài trên lớp
-
Khuyến khích sáng tạo và linh hoạt, giáo viên có thể vẽ và giải thích rõ ràng
những thông tin đưa ra
-
Giáo viên có thể lưu và in ra những gì đã trình bày, bao gồm cả những lưu ký đã
được đưa thêm trong quá trình giảng bài, hạn chế phải nhắc lại, ôn lại nhiều
lần
-
Giáo viên có thể chia sẻ và sử dụng những tài liệu đã dạy...giúp giảm thiểu
đáng kể khối lượng công việc
-
Tạo hứng thú cho giáo viên thay đổi phương pháp sư phạm và sử dụng công nghệ
thông tin nhiều hơn, khuyến khích nâng cao chuyên môn
·
Lợi
ích đối với người học:
-
Nâng cao hứng thú và động lực học tập
-
Tạo cơ hội tốt hơn để học sinh tham gia và hợp tác cùng nhau, phát triển kỹ
năng xã hội và con người
-
Không phải mất thời gian chép bài nhờ chức năng lưu và in ra tất cả những gì đã
hiển thị trước đó
-
Học sinh cũng có thể xử lý và nắm bắt được nhiều thông tin thông qua bài giảng
rõ ràng, hiệu quả và linh hoạt
-
Giúp học sinh trở nên sáng tạo và tự tin hơn khi thuyết trình trước lớp
-
Học sinh có thể tiếp cận với công nghệ mà không cần sử dụng bàn phím. Điều này
giúp những em nhỏ chưa biết sử dụng máy tính có thể tự tin khi sử dụng công
nghệ thông tin .
*Lời
kết
“Vì sự nghiệp mười năm trồng cây
Vì sự nghiệp trăm năm trồng người”
Đổi
mới phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục là một trong những mục
tiêu quan trọng hiện nay của ngành giáo dục. Việc ứng dụng CNTT nhằm đổi mới
nội dung, phương pháp dạy học là một công việc lâu dài, khó khăn đòi hỏi rất
nhiều điều kiện về cơ sở vật chất, tài chính, năng lực của đội ngũ giáo viên.
Nhưng thiết nghĩ rằng, với khả năng sư phạm vốn có cộng thêm một ít bồi dưỡng
về kiến thức tin học, các GV hoàn toàn có thể thiết kế được bài giảng điện tử
để thể hiện tốt hơn phương pháp sư phạm, góp phần đổi mới phương pháp giảng
dạy.
